شیر استریل: مواد افزودنی، نگهدارنده
شیر استریل: مواد افزودنی، نگهدارنده
ماندگاری بالای شیر استریل که حدوداً شش ماه در دمای محیط میباشد، باعث شده است که این ابهام به وجود بیاید که چگونه این پایداری کیفی برای محصولی فسادپذیر مانند شیر، ایجاد میشود. متأسفانه افرادی ناآگاه از فرایندها و تکنولوژی موجود، و یا گروهی که همیشه علاقمند به هراسافکنی در سطح جامعه هستند، به غلط، این ماندگاری و پایداری کیفی را مرتبط با بهکارگیری افزودنیها، مواد شیمیایی و نگهدارندهها دانستهاند و اتفاقا بسیار هم روی آن اصرار و تبلیغ کردهاند.
بر اساس تعاریف استاندارد و توافق شده در صنایعغذایی، فرایندهای حرارتی که به منظور سالم سازی و افزایش ماندگاری فرآوردههای لبنی معرفی شدهاند شامل:
- پاستوریزاسیون (۷۲ درجه سانتیگراد به مدت ۱۵ ثانیه)
- استریلیزاسیون (۱۳۵ درجه سانتیگراد به مدت ۵ ثانیه)
محصولاتی دیگر معروفی بر اساس فرایند حرارتی در بازار متمایز شده اند نیز وجود دارد. مهمترین آنها به لحاظ میزان فروش، شیر ESL است که فرایند حرارتی کمی ملایمتر از شیر UHT دارد و در دستگاهها و تکنولوژی مشابهی تولید میشود اما نوع و شرایط بستهبندی آن بیشتر شبیه شیر پاستوریزه است. توزیع و نگهداری آن نیز مانند شیر پاستوریزه در دمای یخچالی است و ماندگاری آن حدود چهار هفته در شرایط بهینه است.
اما برگردیم به موضوع اصلی که ماندگاری شیر، خصوصا نوع UHT است. برای افزایش ماندگاری نیاز است که عوامل ایجادکنندهی فساد در شیر را حذف و یا تا حد قابل قبول کاهش دهیم. این عوامل عمدتا شامل میکروارگانیسمها و آنزیمها هستند. فرایند حرارتی با تلفیقی از دما و زمان میتواند روی کاهش، غیرفعال کردن و یا حذف این عوامل تاثیر بگذارد.
در شیر UHT، این تلفیق دما و زمان باعث ازبین رفتن تقریبا کامل میکروارگروارگانیسمها میشود و آنزیمهای آن نیز کاملا غیرفعال میگردد. در عین حال برای جلوگیری از آلودگی ثانویه در مراحل بعدی، از شرایط اسپتیک برای بستهبندی استفاده میشود. ایجاد شرایط اسپتیک توسط تکنولوژیهای بسیار پیشرفته فراهم میشود که اجازه نفوذ هیچ نوع آلودگی را به محصول نمیدهد. نتیجهی نهایی این فرایند حرارتی و بستهبندی اسپتیک باعث ایجاد آن ماندگاری طولانی است و این ماندگاری هیچ نیازی و هیچ ربطی به استفاده از نگهدارنده ها ندارد.